Mở đầu
Trong các trận đấu bóng đá kịch tính, đôi khi việc phân định thắng thua không thể thực hiện trong thời gian thi đấu chính thức hay hiệp phụ.
Khi đó, hình thức đá luân lưu (penalty shootout) được áp dụng. Vậy khi nào được đá luân lưu? Điều kiện cụ thể ra sao? Quy trình thực hiện như thế nào?
Bài viết này sẽ giải thích rõ ràng, chi tiết về quy định đá luân lưu theo luật FIFA, những tình huống thực tế tại các giải đấu lớn, cũng như cung cấp thông tin bổ ích cho người hâm mộ để hiểu đúng và sâu hơn về phần kết thúc đầy cảm xúc của một trận đấu bóng đá.
Khi nào được đá luân lưu theo luật bóng đá hiện hành?
Điều kiện để tổ chức đá luân lưu
Đá luân lưu được áp dụng khi hai đội hòa nhau sau cả hai hiệp đấu chính và hiệp phụ (nếu có). Tình huống này phổ biến trong:
-
Các vòng đấu loại trực tiếp (knock-out) của giải đấu (World Cup, Euro, Champions League…).
-
Trận tranh huy chương, chức vô địch hoặc vé vào vòng sau.
Có phải trận hòa nào cũng đá luân lưu?
Trận vòng bảng không đá luân lưu
Trong vòng bảng các giải đấu, nếu hai đội hòa nhau, mỗi đội sẽ nhận 1 điểm và không tổ chức đá luân lưu.
Trận loại trực tiếp mới áp dụng đá luân lưu
Tại các vòng knock-out, nếu sau 90 phút và hiệp phụ (nếu có) vẫn hòa, trận đấu sẽ được phân định bằng đá luân lưu để xác định đội thắng cuộc.
Quy trình thực hiện loạt đá luân lưu
Luật FIFA quy định rõ các bước như sau:
-
Trọng tài tổ chức bốc thăm để xác định đội đá trước.
-
Mỗi đội chọn ra 5 cầu thủ thực hiện lượt sút đầu tiên.
-
Hai đội luân phiên đá cho đến khi mỗi bên hoàn thành 5 lượt (hoặc sớm hơn nếu một đội dẫn trước không thể bị bắt kịp).
-
Nếu vẫn hòa sau 5 lượt, đá luân lưu lượt thứ 6 trở đi theo nguyên tắc “sudden death” (đội nào ghi mà đối phương không ghi là thắng).
-
Chỉ những cầu thủ có mặt trên sân ở thời điểm kết thúc hiệp phụ mới được thực hiện đá luân lưu.
Các ví dụ thực tế về đá luân lưu trong bóng đá đỉnh cao
World Cup 2022: Ma Rốc vs Tây Ban Nha
Trận đấu vòng 1/8 World Cup 2022 kết thúc với tỷ số 0-0 sau 120 phút. Ma Rốc giành chiến thắng 3-0 sau loạt đá luân lưu khi thủ môn Bounou cản phá 3 cú sút liên tiếp.
Champions League 2012: Chelsea vs Bayern Munich
Chelsea và Bayern hòa nhau 1-1 sau hiệp phụ trong trận chung kết. Chelsea thắng 4-3 ở loạt sút luân lưu, lên ngôi vô địch lần đầu tiên.
Luật và hạn chế khi đá luân lưu
Ai được đá?
-
Chỉ cầu thủ còn trên sân mới được quyền tham gia đá.
-
Không được thay người trong loạt sút (trừ thủ môn bị chấn thương có thể đổi thủ môn đã đăng ký).
Thủ môn có được tiến lên không?
-
Thủ môn phải đứng trên vạch vôi trước khi cầu thủ đối phương sút.
-
Nếu thủ môn tiến lên trước khi bóng được đá, và cản phá thành công, trọng tài có quyền cho đá lại.
Những yếu tố ảnh hưởng đến kết quả đá luân lưu
Tâm lý và bản lĩnh
Đá luân lưu là cuộc chiến tâm lý. Những cầu thủ bản lĩnh như Cristiano Ronaldo, Luka Modrić, Sergio Ramos thường được chọn sút đầu hoặc cuối.
Chiến thuật lựa chọn người đá
HLV cần chọn đúng người, sắp xếp thứ tự đá hợp lý và nắm bắt trạng thái tâm lý của cầu thủ.
Vai trò thủ môn
Một thủ môn giỏi bắt penalty như Emiliano Martínez (Argentina) hay Keylor Navas (Costa Rica) có thể thay đổi cục diện hoàn toàn của loạt đá luân lưu.
Các tình huống đặc biệt liên quan đến đá luân lưu
Nếu một đội còn ít hơn 5 cầu thủ?
Trận đấu vẫn tiếp tục với số lượt đá bằng nhau cho cả hai đội, số lượt đá không phụ thuộc vào số cầu thủ còn lại, trừ khi đội không còn người để đá.
Có thể đá lại nếu bóng chưa vào?
Nếu thủ môn phạm luật, trọng tài cho đá lại. Nhưng nếu cầu thủ sút phạm luật (dừng lại, đánh lừa sai quy định), sẽ bị tính là sút hỏng.
Kết luận
Việc đá luân lưu chỉ được thực hiện trong những trận đấu cần phân định thắng thua, khi hai đội không thể phân định bằng thời gian thi đấu thông thường.
Đây là một phần kịch tính và căng thẳng bậc nhất của bóng đá, nơi mà kỹ năng, tâm lý và chiến thuật hội tụ ở mức cao nhất.
Giới thiệu tác giả
Nguyễn Khánh Duy – Biên tập viên thể thao kỳ cựu với hơn 10 năm đưa tin và phân tích chuyên sâu về các giải đấu hàng đầu thế giới như World Cup, Champions League, Euro và Premier League.
Anh từng làm việc tại VTC và FOX Sports Asia, hiện là biên tập viên chiến lược cho các trang tin bóng đá lớn tại Việt Nam.
Với kinh nghiệm thực chiến từ hàng nghìn trận đấu, Duy mang đến cái nhìn chính xác, sâu sắc và có chiều sâu về chiến thuật và luật thi đấu.
Câu hỏi thường gặp (FAQs)
-
Khi nào trận đấu được đá luân lưu?
Khi hai đội hòa nhau sau hiệp phụ ở vòng knock-out. -
Trận vòng bảng có đá luân lưu không?
Không, mỗi đội nhận 1 điểm nếu hòa. -
Có bao nhiêu lượt sút luân lưu mỗi đội?
5 lượt đầu, nếu hòa tiếp thì sút tiếp theo lượt sudden death. -
Ai được đá luân lưu?
Chỉ cầu thủ còn trên sân sau hiệp phụ. -
Thủ môn có được đổi người khi đá luân lưu không?
Có thể nếu bị chấn thương, theo luật FIFA. -
Nếu thủ môn bước lên quá sớm thì sao?
Lượt đá có thể bị bắt lại. -
Có giới hạn số lượt sút luân lưu không?
Không, tiếp tục cho đến khi phân định thắng bại. -
Cầu thủ nào thường được chọn đá đầu tiên?
Cầu thủ có tâm lý vững và kỹ năng sút tốt.
